
जेजुरीतील मर्दानी दसरा हा एक अत्यंत उत्साही, पारंपरिक आणि भाविकांच्या श्रद्धेने भरलेला सोहळा आहे. या दिवशी खंडोबाच्या पालखी सोहळ्यापासून ते अठरा तास चालणाऱ्या धार्मिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांपर्यंत संपूर्ण जेजुरी जागृत असते.
🔸 सोहळ्याची सुरुवात:
दसऱ्याच्या दिवशी सायंकाळी सहा वाजता पालखी सोहळ्याला सुरुवात होते. खंडोबाचा जयघोष, भंडाऱ्याची उधळण, आणि फटाक्यांच्या आतषबाजीत पालखी मार्गस्थ होते. सुसरटिंगी या पारंपरिक स्थळी पालखी पोहोचते.
🔸 कडेपठार सोहळा:
रात्री नऊ वाजता कडेपठारच्या डोंगरावरून दुसऱ्या पालखीचा प्रस्थान होतो. साडेबारा वाजता आपटापूजन, आणि नंतर रात्री १ ते २ दरम्यान रमण्यात देवभेटीचा सोहळा पार पडतो. यानंतर अडीच वाजता रमण्यात पुन्हा आपटापूजन होते.
🔸 सांस्कृतिक आणि कलात्मक कार्यक्रम:
गावात पालखी परतल्यावर, फटाक्यांची आतषबाजी, रांगोळी व फुलांची सजावट, तसेच घडशी समाजाच्या सनई-ढोल वादनासह स्वागतकेले जाते. यावेळी लावणी, पारंपरिक वाद्ये, खंडोबाची गीते, रागदारी, नाट्यगीते सादर केली जातात. लोककलावंत गडावर पालखीसमोर सादरीकरण करतात.
🔸 मर्दानी स्पर्धा:
या सोहळ्यात वीरश्रीचे दर्शन घडवणाऱ्या स्पर्धा देखील भरतात, जसे की:
1. तलवार तोलण्याची स्पर्धा
2. खंडा उचलण्याची स्पर्धा
🔸 सांगता:
संपूर्ण अठरा तास चाललेल्या या सोहळ्याची सांगता पहाटे खंडोबा गडावर होते, ज्यात भक्ती, पराक्रम, परंपरा आणि एकात्मतेचं दर्शन घडतं.

🌼 जेजुरी गडावरील चंपाषष्ठी उत्सव – भक्तिभाव, परंपरा आणि आध्यात्मिक उर्जा यांचा मिलाफ अखंड महाराष्ट्राचे कुलदैवत असलेल्या श्री खंडोबाच्या चंपाषष्ठी उत्सवाची भव्य सांगता नुकतीच जेजुरी गडावर भक्तिपूर्ण वातावरणात पार पडली. सहा दिवस चाललेल्या या धार्मिक सोहळ्याला राज्यभरातून लाखो भाविकांनी हजेरी लावली.
🔸 तेलहांडा मिरवणूक आणि पारंपरिक विधींचं दर्शन मार्गशीर्ष पंचमीला, रविवारी सायंकाळी गुरव, कोळी, वीर, गडशी सेवेकऱ्यांकडून तेलहांड्याची मिरवणूक पारंपरिक पद्धतीने गडावरून काढण्यात आली.
भाविक व मानकरींनी अर्पण केलेल्या तेलाने श्री खंडोबा व म्हाळसादेवीचे तेलवण व हळदलेपन करण्यात आले. ही मिरवणूक चावडीपर्यंत गेली आणि तिथे मानकरांची नावे पुकारून तेल अर्पण झाले.
🔸 चंपाषष्ठीचा मुख्य दिवस आणि सोहळ्याची सांगता सोमवारी, चंपाष्टमीच्या दिवशी, गडावरची ऊर्जा शिखरावर पोहोचली होती. गडाभोवती आकर्षक विद्युत रोषणाई, फुलांच्या सजावटीत मिरवणूक, आणि हजारो भक्तांच्या जयघोषात देवमूर्तींचा अभिषेक व विशेष नैवेद्य (भरीत-रोडगा) अर्पण करण्यात आला.
या दिवशीच खंडोबाचे सहा दिवसांचे घट विसर्जित झाले आणि पोष पौर्णिमेला पार पडणाऱ्या देवविवाहाची तयारी सुरू झाली.
🔸 राज्यभरातून भाविकांची उपस्थिती पुणे, सातारा, कोकण, सोलापूर, मुंबई, नगरसह संपूर्ण महाराष्ट्रातून आलेल्या लाखो भाविकांनी सहकुटुंब दर्शन घेऊन कुलाचार पूर्ण केला. गडावर प्रत्येक क्षणी श्रद्धा, परंपरा आणि भक्तिभावाचं गारूड अनुभवायला मिळालं.
📜 थोडक्यात: चंपाषष्ठी उत्सव २०२५ हा एक विस्मरणीय अनुभव ठरला — पारंपरिक विधी, भक्तांची गर्दी, हळदीचा सडा आणि तेलहांड्याची मिरवणूक या सगळ्यांनी जेजुरी गड पुन्हा एकदा भक्तिभावाने उजळून निघाला. श्री खंडोबाची कृपा लाभावी, यासाठी हजारो भक्तांनी एकत्र येऊन हा धार्मिक, सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक उत्सव मोठ्या भक्तिभावाने साजरा केला.
हा केवळ सोहळा नव्हे – ही महाराष्ट्राच्या श्रद्धेची शाश्वत परंपरा आहे.

🌑 सोमवती अमावस्येचा दिवशी जेजुरी गडावर भक्तिभावाचा महासागर उसळतो...सकाळीच गडावर भाविकांची गर्दी उसळलेली असते. "सदानंदाचा येळकोट! जय मल्हार!" चा गजर दर क्षणी अधिकच वाढत जातो. भंडाऱ्याचा सुवर्णवर्षाव अवघ्या परिसराला पिवळसर करतो — जणू सोन्याची जेजुरी खऱ्या अर्थाने साकार होते.
🔸 दुपारी पालखी सोहळा सुरू होतो...
दुपारी १ वाजता गडावर एक विशेष हलचल जाणवते. भाविकांच्या डोळ्यात उत्सुकता दिसते. उत्सवमूर्ती बालदारीत पोहोचतात. गुरव पुजारी विधीपूर्वक मूर्ती पालखीत स्थानापन्न करतात. पालखी उचलण्यासाठी खांदेकरी सज्ज होतात. पेशवाई इशारे आणि बंदुकीच्या फैरी गडावर दुमदुमतात — जणू एखाद्या राजस नैवेद्याचा शुभारंभ!
🔸 गडकोटाबाहेरचा मार्ग – एक पवित्र यात्रा
पालखी पायऱ्यांवरून खाली उतरते, भंडाऱ्याच्या उधळणीने आकाश झाकलं जातं. मार्ग ओलांडताना चिंचबाग, गौतमेश्वर, जानुबाई चौक, शिवाजी चौक — प्रत्येक ठिकाणी भक्तगणांनी सजावट केली आहे. फुलांच्या पाकळ्या, रांगोळ्या, ढोल-ताशांचा गजर आणि गाण्यांच्या सादरीकरणात वातावरण भारलेलं असतं.
🔸 कन्हा नदीवरील स्नान – पावित्र्य आणि भक्तीचा संगम
सायंकाळी ५ वाजता, कन्हा नदीत देवाच्या उत्सवमूर्तीचं स्नान पार पडतं. जलाभिषेकाच्या प्रत्येक थेंबात भक्तीचं आणि श्रद्धेचं पावित्र्य मिसळलेलं असतं. हजारो भाविक डोळे मिटून त्या क्षणाचं स्मरण आपल्या मनात साठवतात.
🔸 गडावर पुनरागमन – दिवसभराच्या भक्तिभावाला मुक्काम स्नानानंतर पालखी परत गडावर येते. अंधाराचा पडदा पसरत असताना, गडावर तेजस्वी रोषणाई, फटाक्यांची आतषबाजी, आणि पुन्हा एकदा जय मल्हारचा निनाद वातावरणात भर घालतो. हे केवळ एक धार्मिक उत्सव नाही — हा एक संवेदनांचा, परंपरेचा आणि आध्यात्मिक उर्जेचा प्रवास असतो.
🔚 थोडक्यात:
सोमवती अमावस्येचा जेजुरीतील सोहळा हा एक अद्वितीय अनुभव आहे — जिथे शुद्ध भक्ती, पारंपरिक राजसपणा आणि लोकभावना यांचा संगम होतो. खंडेरायाच्या पालखीला मिळणारा मान, लोकसहभाग आणि श्रद्धेचा गडावर उसळणारा उत्सव — हे सर्व तुम्हाला एक वेगळंच अध्यात्मिक ऊर्जादान करून जातं.तुम्ही तिथे नसूनसुद्धा, हा अनुभव मनात घर करतो – आणि एकदा जेजुरीचा हा सोहळा पाहिलात, तर दरवर्षी पुन्हा जाण्याची ओढ लागतेच!