जय मल्हार!

जय मल्हार!

खंडोबा महाराज हे महाराष्ट्रातील अत्यंत पूजनीय व लोकभावनेशी निगडीत असलेले क्षत्रिय देवता आहेत. त्यांना मल्हार, मल्हारी मार्तंड, मार्तंड भैरव, आणि खंडोबा अशा विविध नावांनी ओळखले जाते. हे भगवान शिवांचे अवतार मानले जातात, आणि त्यांची पूजा विशेषतः महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्रप्रदेशात मोठ्या भक्तिभावाने केली जाते.

​

मूळ स्थान – जेजुरी

खंडोबाचे प्रमुख स्थान म्हणजे जेजुरी, पुणे जिल्ह्यातील एक प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र. या पवित्र स्थळी हजारो भाविक दररोज दर्शनासाठी येतात. जेजुरीची सोन्याची जेजुरी म्हणून ओळख असलेल्या या स्थळावर खंडोबा भक्त अगदी मनोभावे बान व उडीसह सेवा करतात.

​

खंडोबाचा इतिहास

खंडोबा देवांचे प्रमुख युद्ध मणिचे आणि मल्लाचे राक्षसी शक्तींशी झाले. या युद्धात त्यांनी आपल्या पराक्रमाने या आसुरी शक्तींना पराजित केले आणि धर्मसंस्थापन केले. या विजयाच्या निमित्ताने भक्तगण मालाची पूजा, भंडारा उधळणे, आणि बान उचलणे अशा पारंपरिक पद्धतीने त्यांची आराधना करतात.

​

स्वरूप आणि भक्ती

खंडोबा हे घोड्यावर आरूढ, हातात भाला व तलवार घेतलेले योद्धा रूपात दर्शवले जातात.
त्यांच्या दोन पत्नी – म्हाळसा (लक्ष्मीचा अवतार) आणि बाणाई (एक धनगर कन्या) – यांच्या कथांमधून खंडोबाची भक्ती विविध जाती-धर्मांच्या लोकांमध्ये समानतेने पोहचते.
त्यांची पूजा ही जनसामान्य, शेतकरी, धनगर, आणि क्षत्रिय समाजात विशेष श्रद्धेने केली जाते.

श्रद्धा आणि परंपरा

खंडोबा भक्तांसाठी त्यांचा देव रक्षक, कृपादाता आणि न्यायी राजा आहे.
प्रत्येक वर्षी चंपाषष्ठी, सोंग वाडा उत्सव, आणि पोळा यासारख्या सणांमध्ये लाखोंच्या संख्येने भक्तगण जेजुरीत येतात आणि विविध पूजा, अभिषेक व निळा-भंडारा सेवा करतात.